بررسی تغییرات ساختاری خانواده و تأثیر آن بر جامعه ­پذیری دانش‌آموزان

بررسی تغییرات ساختاری خانواده و تأثیر آن بر جامعه­پذیری دانش‌آموزان وکیل احمدی[1] تاریخ دریافت: 5/5/92 تاریخ پذیرش: 2/8/92 چکیده مسئله مورد بررسی، نقش تغییرات ساختاری خانواده بر جامعه‌پذیری دانش‌آموزان است. از تئوری گذار جمعیتی به عنوان عامل تغییرات ساختاری خانواده، به عنوان چارچوب نظری پژوهش استفاده شده است. برای آزمون تجربی مدعای پژوهش، از داده‌های ثانویه پیمایش جهانی ارزش‌ها و صندوق جمعیت سازمان ملل برای 50 کشور استفاده شده است. نتایج نشان داد که ساختار خانواده در کشورها بر اساس مراحل گذار جمعیتی متفاوت است و بنابراین شیوه جامعه‌پذیری دانش‌آموزان نیز متفاوت است. نتایج تحلیل خوشه ­ای، نشان داد که کشورهایی که گذار جمعیتی اول را پشت سر نگذاشته‌اند، مانند مالی، بورکینافاسو، زامبیا، اتیوپی، عراق و هند به ویژگی‌های ایمان مذهبی و اطاعت برای جامعه‌پذیری دانش‌آموزان، اهمیت بیشتری داده‌اند، اما برای ویژگی‌های احساس مسئولیت، استقلال و عزم راسخ و پایداری برای جامعه‌پذیری دانش‌آموزان اهمیت کمتری قائل شده‌اند. کشورهایی که گذار جمعیتی را زودتر از بقیه کشورهای جهان پشت سر گذاشته‌اند، مانند کشورهای سوئد،  ژاپن، فرانسه، هلند، اسپانیا، فنلاند، کره جنوبی، اسلوونی و... برای ویژگی‌های استقلال، احساس مسئولیت، عزم راسخ و پایداری (ویژگی‌های افراد کارآفرین) اهمیت زیادی قائل شده‌اند، اما به ویژگی‌های ایمان مذهبی و اطاعت برای جامعه‌پذیری دانش‌آموزان، اهمیت کمتری داده‌اند. در ایران، والدین برای جامعه‌پذیری دانش‌آموزان، بیشتر بر ویژگی‌های استقلال و ایمان مذهبی تأکید دارند و کمتر به ویژگی‌های احساس مسئولیت، اطاعت و عزم راسخ و پایداری، اهمیت می­دهند. مفاهیم کلیدی: گذار جمعیتی، خانواده، جامعه‌پذیری، دانش‌آموزان، ایران   .[1] استادیار گروه جامعه­ شناسی دانشگاه رازی [email protected]